Llyn Efyrnwy a Mynyddoedd y Berwyn

​

Mae’r rhanbarth yma o fynyddoedd, gweundir a dyffrynnoedd afon serth yn gartref i tua 2% o boblogaeth Prydain o’r hebog tramor – a nifer o adar ac anifeiliaid prin eraill. Ond dim llawer o bobl. 

 

Mae dwy o drefi bychain ond difyr: Llanfyllin gyda’i wyrcws Fictorianaidd a’i gŵyl cerddoriaeth glasurol adnabyddus a Llanfair Caereinion ar ochr orllewinol Rheilffordd Stêm Y Trallwng a Llanfair. 

 

Oni bai am y ddwy dref, nifer o bentrefi gwasgaredig sydd yno, yn glynu wrth y mynyddoedd neu ar lannau nentydd bychain Efyrnwy, Tanat a Banw. Mae milltiroedd ar filltiroedd o olygfeydd bendigedig. 

 

Mae Mynyddoedd y Berwyn yn cynnig golygfeydd trawiadol. Cadair Berwyn, yn sefyll 830 o fetrau uwch lefel y môr, ydy’r copa uchaf yng Nghymru y tu allan i Barc Cenedlaethol. 

 

Gall cerddwyr ar lwybr cenedlaethol 135 milltir Llwybr Glyndŵr, a marchogwyr ar Lwybrau Enfys Coedwig Dyfnant, hefyd fwynhau tirwedd ryfeddol a gwyllt. 

 

Ond nid yw popeth mor naturiol ag y dymunwyd iddo fod. Er ei enw da fel llyn harddaf Cymru, mae Llyn Efyrnwy yn artiffisial, ac wedi ei greu gan ddyn. 

 

Yn ôl yn yr 1880au, boddwyd pentref yn Nyffryn Efyrnwy er mwyn creu cronfa ddŵr. Dyma’r argae fawr gyntaf yn y byd a adeiladwyd o gerrig gan greu llyn â pherimedr o 11 milltir. 

 

Mae Llyn Efyrnwy bellach yng nghanol gwarchodfa natur 24,000 acer, sy’n llawn o fywyd gwyllt. Mae’n denu miloedd o wylwyr adar, cerddwyr, pysgotwyr a beicwyr bob blwyddyn.

 

Mae’r rhan fwyaf ohonynt yn dechrau eu taith ym mhentref Llanwddwyn, wedi ei leoli ychydig filltiroedd o’i leoliad gwreiddiol. Yno,  mae canolfan ymwelwyr yr RSPB, tarddiad y llwybr cerflun ac yn le gwych i gael bwyd neu brynu nwyddau lleol.